Πολλοί γονείς βιώνουν την εφηβεία ως μια περίοδο θύελλας που περιμένουν να περάσει καθώς τη συνδέουν με έντονη αντιδραστικότητα, συγκρούσεις και πόρτες εφηβικών δωματίων που κλείνουν απότομα. Η εφηβεία δεν είναι απλώς μια περίοδος σωματικών, συναισθηματικών και νοητικών αλλαγών, είναι και μια περίοδος έντονης αμφισβήτησης, έντασης και ρήξης με κάθε μορφής εξουσίας, άρα σε ένα επίπεδο και επαναδιαπραγμάτευσης της γονεϊκής δύναμης.
Ως γονείς είναι βοηθητικό να κατανοήσουμε ότι όλα αυτά αποτελούν μέρος του σημαντικότερου επιτεύγματος που καλείται να κατακτήσει ο έφηβος, «το σχηματισμό ταυτότητας». Αυτός είναι ο λόγος που η εφηβεία θεωρείται μια δεύτερη γέννηση, με τον ίδιον τον έφηβο να προσπαθεί να κόψει τον ομφάλιο λώρο των γονέων ώστε να μπορεί να κινηθεί με ανεξαρτησία προς την ενήλικη ζωή. Ο γονιός δεν πρέπει να εκλάβει ως προσωπική απόρριψη αυτή τη στάση του εφήβου, αλλά να επιδείξει σταθερότητα και παράλληλα ετοιμότητα να διαφοροποιήσει τα όρια του.
Η επικοινωνία με τους εφήβους, όπως και με κάθε μας σχέση, είναι κάτι που επιτυγχάνουμε μόνο αν καλλιεργήσουμε ένα θετικό πλαίσιο αλληλεπίδρασης. Για να μάθουν να ακούνε οι έφηβοι τους γονείς τους, πρέπει πρώτα οι γονείς να έχουν δείξει έμπρακτα ότι είναι ικανοί να ακούν τα παιδιά τους. Και ακούω ενεργητικά σημαίνει ακούω με προσοχή για να κατανοήσω, να αφουγκραστώ τις ανάγκες σου, όχι για να σου απαντήσω.
Το να επικοινωνούμε με θετικό τρόπο σεβόμενοι την προσωπικότητά του εφήβου σημαίνει να αναγνωρίζουμε την ανάγκη του για ιδιωτικό χώρο, να μη απορρίπτουμε ή μειώνουμε τα έντονα συναισθήματά του, να επισημαίνουμε τα καλά πράγματα που κάνει, να μην κατακρίνουμε όσα δεν κατανοούμε και να είμαστε πιο δεκτικοί να τον μάθουμε παρά να τον διδάξουμε. Όλα τα παραπάνω είναι βασικά θεμέλια για το χτίσιμο της επικοινωνίας και της σχέσης με τους εφήβους. Ωστόσο, είναι εξίσου σημαντικό να μην ξεχνάμε ποτέ να εκφράζουμε την αγάπη και την εκτίμησή μας γι’ αυτούς και με λόγια. Όσο και να μην το δείχνουν, έχουν μεγάλη ανάγκη να το ακούνε. Εξάλλου, ο αποτελεσματικότερος τρόπος επικοινωνίας είναι η αγάπη. Αυτή γεμίζει το συναισθηματικό δοχείο του παιδιού μας.
Τι γίνεται όμως όταν οι γονείς νιώθουν ότι κάθε συστηματική προσπάθεια για επικοινωνία πέφτει σε τοίχο; Ο έφηβος συχνά δείχνει αποτραβηγμένος σε μια δική του πραγματικότητα προσπαθώντας να κατανοήσει τις αλλαγές που συμβαίνουν στη ζωή του. Επομένως, στην περίπτωση που μοιάζει απρόθυμος να μας αφήσει να τον πλησιάσουμε και να ανοιχτεί, μπορούμε να του προτείνουμε κάποια κοινή δραστηριότητα που ξέρουμε ότι απολαμβάνει. Ας μην ξεχνάμε πως οι άνθρωποι έχουν πολλούς τρόπους να επικοινωνήσουν και να συνδεθούν, ακόμα και μη λεκτικά. Ο ποιοτικός χρόνος που περνάμε μαζί λειτουργεί πάντα ανακουφιστικά και μας φέρνει πιο κοντά.
Αν ο έφηβος έχει εμπιστοσύνη ότι μπορεί να επικοινωνεί τον εαυτό του και τις ανάγκες του στους γονείς του, μαθαίνει ότι είναι άξιος σεβασμού, χτίζει την αυτοεκτίμησή του, είναι ανοικτός στις διαπροσωπικές του σχέσεις και αναπτύσσει μια θετική στάση απέναντι στη ζωή. Έρευνες δείχνουν ότι οι έφηβοι έχουν καλύτερη συμπεριφορά, υψηλότερες σχολικές επιδόσεις, πειραματίζονται λιγότερο με επικίνδυνες συμπεριφορές και είναι περισσότερο ευτυχισμένοι, όταν έχουν καλή επικοινωνία με τους γονείς τους. Το καλύτερο δώρο που μπορούμε επομένως να προσφέρουμε ως γονείς στα έφηβα παιδιά μας, είναι να είμαστε ανοικτοί να τα προσεγγίσουμε και να τα γνωρίσουμε πραγματικά με σεβασμό, αποδοχή και αγάπη.
Ιωάννα Ντάκου
Ψυχολόγος – Σύμβουλος Σταδιοδρομίας, Career In Progress
