Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης εργασιακής κουλτούρας η επιδίωξη της επαγγελματικής ευημερίας και η ελαχιστοποίηση του άγχους, γνωστού πλέον ως εργασιακή εξουθένωση. Εάν και αυτά τα δύο φαινόμενα φαίνεται να αποτελούν τις άκρως αντίθετες εκδοχές της εργασιακής κουλτούρας και δείκτες συναισθηματικής ικανοποίησης του εργαζομένου, παραμένουν τόσο στενά συνδεδεμένα σε μια φυσική ροή πολλών παραγόντων που μπορούν να οδηγήσουν είτε στην ευεξία είτε στην επαγγελματική εξουθένωση. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, με την εμφάνιση της θετικής ψυχολογίας, η αναζήτηση προληπτικών παραγόντων της επαγγελματικής εξουθένωσης έδωσε την αφορμή για την εμφάνιση της έννοιας της δέσμευσης, η οποία τελικά θεωρήθηκε ως η αντίθεση της επαγγελματικής εξουθένωσης (Salanova & Llorens, 2008· Kismono & Hanggarawati, 2021), αντί της ευεξίας που θα θεωρούταν ως η έννοια-κλειδί.
Well Being: Εργαζόμενοι και Οργανισμός
Η ευημερία των εργαζομένων συνδέεται άρρηκτα με τη σωματική και ψυχική υγεία, την παραγωγικότητα, το όραμα του οργανισμού, την ικανοποίηση από τη ζωή και πολλούς διαφορετικούς παράγοντες που συνθέτουν την κοινωνική πραγματικότητα του ατόμου. Επιπλέον, η κοινωνική και εργασιακή ευημερία του ατόμου τού επιτρέπει να αξιοποιεί και να δημιουργεί σχέσεις και δίκτυα υποστήριξης, να επικοινωνεί, να αισθάνεται ότι έχει σκοπό και να συμμετέχει ενεργά στην άνθιση ενός περιβάλλοντος και μιας κουλτούρας.
Σχετικά με την εργασιακή ευεξία, οι οργανισμοί καλούνται να ενσωματώσουν τρόπους με τους οποίους θα υποστηρίζεται και θα προάγεται η ικανοποίηση και το well-being των εργαζομένων, αποτελώντας όχι σπασμωδικές πρακτικές μικρής διάρκειας, αλλά ενσωματωμένη εργασιακή κουλτούρα, δηλαδή φιλοσοφία του οργανισμού. Από την εκπαίδευση και την καθοδήγηση έως και την παραπομπή σε ειδικούς ψυχικής υγείας, ο οργανισμός θα πρέπει να είναι σε επαγρύπνηση τόσο για τη σωματική ασφάλεια των εργαζομένων όσο και για την ψυχική.
Η εργασιακή ευημερία και η θετική υγεία
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας περιγράφει την «ευημερία» ως «πόρο για υγιεινή διαβίωση» και «θετική κατάσταση υγείας», που είναι κάτι περισσότερο από την απλή απουσία ασθένειας. Εμπειρίες που περιλαμβάνουν θετικές συναισθηματικές συσχετίσεις, καλή ψυχοσωματική υγεία και γνωστικές καταστάσεις όπως η ικανοποίηση από την εργασία, καθώς και χαμηλά επίπεδα αρνητικών συναισθηματικών καταστάσεων όπως το άγχος, αποτελούν το σύνολο της επιδιωκόμενης ευημερίας στο εργασιακό πλαίσιο ή αλλιώς well-being.
Τα χαρακτηριστικά αυτά –ή οι εμπειρίες αυτές– έχουν μελετηθεί και αναπτυχθεί στο πλαίσιο των μελετών της Θετικής Ψυχολογίας, με έμφαση στον ρόλο των συμπεριφορών και αρετών που προδιαθέτουν τα άτομα να βιώνουν ευεξία στην εργασία τους (Daniels, 2011· Ferreira, 2014). Φυσικά, οι παράγοντες είναι πολυποίκιλοι και δεν άπτονται μόνο των εργασιακών καταστάσεων, αλλά και της σχέσης μεταξύ σπιτιού και εργασίας, καθώς και προσωπικών παραγόντων όπως η αυτοεκτίμηση και η συναισθηματική σταθερότητα (Sonnentag, 2015). Οι Sharma και Tolani (2015) διαπίστωσαν ότι, για να λειτουργεί ο εργαζόμενος με τον βέλτιστο τρόπο, είναι καίριας σημασίας να αναδεικνύονται και άλλες εργασιακές πτυχές, όπως ο μισθός και η ποιότητα της εργασίας, ώστε να επιτευχθεί η υποκειμενική ευημερία των εργαζομένων. Παράλληλα, άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την ευημερία του ατόμου στην εργασία του είναι τα φυσικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά του εργασιακού περιβάλλοντος, οι αλληλεπιδράσεις με συναδέλφους και πελάτες, καθώς και εργασιακές πτυχές όπως ο φόρτος ή το είδος της εργασίας (Shier & Graham, 2011). Επιπλέον, και άλλες μελέτες των τελευταίων ετών (2009, 2011, 2015 κ.λπ.) δείχνουν ότι θετικοί προγνωστικοί παράγοντες της εργασιακής ευημερίας είναι η υποστήριξη από ομότιμους και ηγέτες, η κοινωνική υποστήριξη και η οργανωτική υποστήριξη, οι οποίες λειτουργούν και ως στρατηγικές αντιμετώπισης του άγχους στους εργαζόμενους (Hirschle & Gondim, 2020).
Τέλος, μια θετική οργανωσιακή κουλτούρα συμβάλλει καθοριστικά στην ευεξία και ικανοποίηση των εργαζομένων, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου η υγεία, η ανάπτυξη και η συνεργασία αποτελούν προτεραιότητα. Η υγεία βρίσκεται στον πυρήνα αυτής της κουλτούρας, ενώ το υγιές εργασιακό περιβάλλον αποτελεί βασική ρυθμιστική αρχή (αυτονομία, δίκαιες αμοιβές, ισορροπία).
Πηγές
Daniels K. Stress and well-being are still issues and something still needs to be done: or why agency and interpretation are important for policy and practice. In: Hodgkinson GP, Ford JK, editores. International review of industrial and organizational psychology. New York: Wiley; 2011. p.1-46.
Ferreira MC. Antecedentes individuais do bem-estar no trabalho sob a ótica da psicologia positiva. In: Ferreira MC, Mendonça H, organizadores. Saúde e bem-estar no trabalho: dimensões individuais e culturais. São Paulo: Casa do Psicólogo; 2014.
Hirschle, A. L. T., & Gondim, S. M. G. (2020). Stress and well-being at work: a literature review. Ciência & Saúde Coletiva, 25, 2721-2736.
Kismono, G.; Hanggarawati, U.B. Gender and generation gaps in government organization: Does it affect work engagement? J. Siasat Bisnis 2021, 26, 1–22.
Salanova, M.; Llorens, S. Estado actual y retos futuros en el estudio de burnout. Pap. Psicólogo 2008, 29, 59–67.
Shier, M., and Graham, J. (2011). Work-related factors that impact social work practitioners’ subjective well-being: Well-being in the workplace. International Journal of Trade, Economics and Finance, 2(5).
Sonnentag S. Dynamics of Well-Being. Annu Rev Organ Psychol Organ Behav 2015; 2:17.1-17.33.
